Οι Εκκλησίες
στα Σπαρτιά
Όλα τα αναφερθέντα εξωκκλήσια χρονολογούνται τουλάχιστον από τον 18ο αιώνα.
Μέχρι και τους Σεισμούς του 1953 στα Σπαρτιά υπήρχαν οι ακόλουθες εκκλησίες, παρακκλήσια και ξωκλήσια:
Της Παναγίας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου)
Το Τέμπλο της Παναγίας των Σπαρτιών είναι ιδιαιτέρας τέχνης και θα μπορούσε να χρονολογηθεί η κατασκευή του τον 18ον αιώνα αν όχι νωρίτερα. Το Τέμπλο μέχρι και τους σεισμούς του 1953 είχε θαυμάσιες δεσποτικές εικόνες της μεταβυζαντινής Κρητικής Τέχνης με έντονα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της βυζαντινής αγιογραφικής τεχνοτροπίας. Δυστυχώς σχεδόν όλες οι θαυμάσιες αυτές εικόνες κατεστράφησαν ή και δεινώς κακοποιήθηκαν κατά την κατεδάφιση και ανοικοδόμηση της εκκλησίας.
Του Αγίου Νικολάου εις το Περνάρι
Κατά την παράδοση, την οποίαν αναφέρει και ο Ηλίας Τσιτσέλης, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου αρχικώς ήτο Καθολική. Η παράδοση αυτή όμως δεν στηρίζεται σε συγκεκριμένα ιστορικά στοιχεία. Η εκκλησία, υπό το αυτό ιδιοκτησιακό καθεστώς, υπάρχει και τώρα, ανοικοδομήθηκε μετά τους σεισμούς αν και μικρότερη από την παλαιά.
Το μέχρι τους σεισμούς τέμπλο κατασκευής του τέλους του 19ου αιώνος, δεν ήταν ιδιαιτέρας τέχνης, εν αντιθέσει προς τις δεσποτικές εικόνες οι οποίες είναι παλαιές και ασημοντυμένες.
Των Αγίων Σαράντα
Μεγάλη σχετικώς εκκλησία κατά την Ν.Α έξοδον του χωριού προς τον κάμπον. Με τους σεισμούς του 1953 κατεστράφη και ξαναχτήστικε. Το παλιό τέμπλο και οι δεσποτικές εικόνες διεσώθησαν και είναι πολύ καλής τέχνης.
Το 1933, λόγω επισκευών του οικήματος εις τον οποίον τότε εστεγάζετο το Δημοτικό Σχολείο Σπαρτιών, τούτο κατά το σχολικό έτος 1933-1934 λειτούργησε μέσα στην εκκλησία των Αγίων Σαράντα.
Του Αγίου Γερασίμου
Αρκετά μεγάλη εκκλησία για παρεκκλήσι στην ανατολική πλευρά του χωριού.
Κατά τους σεισμούς του 1953 κατεστράφη, καθώς και το τέμπλο, όχι ιδιαιτέρας άξιας.
Η εκκλησία ανοικοδομήθηκε δαπάνης φιλόθρησκης οικογένειας Δρακοπούλου, ως δέησης αυτής προς τον Άγιο Γεράσιμο.
Credit:Άρης Μινέτος
Εξωκκλήσι των "Αρχαγγέλων"
ή κατά το τοπικό ιδίωμα ο "Αρχάγγελος" στα Μπονικάτα, τελευταία γειτονιά των Σπαρτιών προς την Πεσσάδα. Τα Μπονικάτα ήταν σχεδόν ξεχωριστός οικισμός σε σχετική απόσταση από το κυρίως χωριό.
Ο Αρχάγγελος στα Μπονικάτα κατεστράφη με τους σεισμούς και δεν ξαναχτίστηκε. Πλην της γραφικότητος δεν παρουσίαζε άλλο ενδιαφέρον.
Credit:Δίλλαλος
Εξωκκλήσι του "Αη Γιάννη"
στη θέση Λιόνοι, Β.Α των Σπαρτιών προς τις Κεραμειές. Και αυτό ήταν λιτό και γραφικό εκκλησάκι. Κατεστράφη το 1953 και δεν ξαναχτίστηκε.
Των Αγίων Θεοδώρων
Στο δρόμο από Νιοχώρι προς τα Μπονικάτα, δηλαδή από τα Σπαρτιά προς Πεσσάδα, αλλά πολύ κοντά στο κυρίως χωριό. Ήταν ένα αρκετά μεγάλο αλλά πολύ χαμηλό κτίσμα.
Είχε καταρεύσει λόγω παλαιότητος προ του πολέμου του 1940. Προσπάθεια ανοικοδομήσεως του διεκόπη λόγω του πολέμου, των μετά τούτον γεγονότων και των σεισμών και τελικώς εγκαταλήφθει.
Των Αγίων ΜΗΝΑ, ΒΙΚΤΩΡΟΣ και ΒΙΚΕΝΤΙΟΥ
ή γνωστότερο ώς Άη Μηνά στο Νιοχώρι, δηλαδή την πρώτη γειτονιά κατά την είσοδο προς το κυρίως χωριό. Κατεστράφει κατά τους σεισμούς και δεν ξαναχτίστηκε.
Παρεκκλήσι της "Φανερωμένης"
στη θέση Καμάρι, στο κέντρο του χωριού. Κατεστράφει κατά τους σεισμούς του 1953 και ξαναχτήστικε το 1976.
Του Αγίου Νικολάου
στο Καμάρι, εντός του αυτού χώρου με την Φανερωμένην. Κατεστράφει και αυτό με τους σεισμούς και ξαναχτήστικε το 1998.
Παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου
στο κάτω Ν.Α μέρος του χωριού. Κατεστράφει το 1953 και ξαναχτίστηκε.
Παρεκκλήσι του Αγίου Ελευθερίου
στη θέση "Αλωνάκι" μέσα στο χωριό. Κατεστράφει το 1953 και δεν ξαναχτίστηκε.
Εξωκκλήσι των Αρχαγγέλων ή ο "Αρχάγγελος"
σχεδόν απέναντι από τους Αγίους Σαράντα κατά την Ν.Α έξοδο του χωριού πρός τον κάμπο και την θάλασσα. Κατεστράφει το 1953 και ξαναχτίστηκε.
Εξωκκλήσι του Αγίου Ανδρέου
του Άγι Αντρέα (κατά το τοπικό ιδίωμα), ευρισκόμενο επί του κυρίου δρόμου από Σπαρτιά προς το γυαλό του Κλειματσιά, Νότια-Νοτιοδυτικά του χωριού. Κατεστράφει με τους σεισμούς και ξαναχτίστηκε.
Εξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας
ευρισκόμενον Δυτικώς των Σπαρτιών προς τα Κλείσματα. Κατεστράφει με τους σεισμούς και δεν ξαναχτίστηκε.
Εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία
ή Άη Λιάς ευρίσκεται περίπου 100μ από τον Άγιο Αντρέα., αριστερά του δρόμου προς τη θέση Κούρουκλας. Κατεστράφει το 1953 και ξαναχτίστηκε.
Ο Άη Νικόλας
Η ύπαρξη τριών εκκλησιών αφιερωμένων στον Άγιο Νικόλα είναι χαρακτηριστικό του στενού δεσμού των κατοίκων των Σπαρτιών με τη θάλασσα.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ενώ η "εόρτιος ημέρα" του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ στο Περνάρι είναι η 6η Δεκμβρίου, του Αγίου Νικολάου στον Κλιματσιά είναι η 10η Μαϊου, του δε Αγίου Νικολάου στο Καμάρι ήταν της 20η Μαϊου.
Credit:Δίλλαλος
Η Παναγία της "Διώτισσας"
Λίγο αργότερα, στα 1821 , ο Άγιος Παναγής (παπα-Μπασιάς), όντας δάσκαλος σε σχολείο του Ληξουρίου, αρνούμενος να δεχθεί τις θέσεις των Άγγλων κατακτητών, παραιτήθηκε από τη θέση του, και έμεινε στο Δια για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Σύμφωνα με αναφορές του εκπαιδευτικού Γ. Γαλανού, η σκάλα με τα περισσότερα από 100 σκαλιά, αλλά και μια προβλήτα, κατασκευάστηκε από τον Ιερέα Ν. Δρακονταειδή, ο οποίος χρειάσθηκε να μείνει αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα για να ολοκληρώσει το έργο του.
Μετά τους σεισμούς του 1867, καταστράφηκε ένα μεγάλο μέρος από το εκκλησάκι, αλλά με τη βοήθεια Κεφαλλήνων της διασποράς, αποκαταστάθηκε.
Στην άχλη της ιστορίας υπάρχει αναφορά στον Ησίοδο για τούτο το νησάκι πως, στην κορυφή του Αίνου της Κεφαλονιάς, υπήρχε Ναός του Θεού Διός, όπου είχαν βρεθεί ίχνη και πολλά λείψανα θυσιών τα οποία εσώζοντο μέχρι το 1813 μ Χ. Όταν οι ιερείς στον Αίνο θυσίαζαν στο βωμό του Δία τα ιερά σφάγια, ο καπνός που ανέβαινε στον ουρανό, έδινε το «σημείον» και η τελετή μιας δεύτερης, σχεδόν ταυτόχρονης θυσίας άρχιζε στη βραχονησίδα Δίας, που είναι σε οπτική ευθεία με το Μεγάλο Σωρό (η υψηλότερη κορυφή του Αίνου). Όταν οι ιερείς έβλεπαν τη δεύτερη στήλη καπνού καταλάβαιναν πως η θυσία στον Δία είχε ολοκληρωθεί. (Βλ. Μαρινάτος Σπύρος, Αρχαιολογικός Περίπατος).
Όταν η μία θρησκεία αντικατέστησε την άλλη, και εκτοπίστηκε στο νησάκι η λατρεία του Δία και της Αφροδίτης που και αυτή λατρευόταν σ’ αυτό το βράχο, κτίστηκε εκκλησία αφιερωμένη στη Θεοτόκο των Βλαχερνών. Η εκκλησία αυτή γνωστή και ως Παναγία της Διώτισσας, υπήρξε και Μονή.
Aπό νωρίς το πρωί, κάθε 2 Ιουλίου, βαρκάκια και ψαροκάικα πραγματοποιούν δρομολόγια από κοντινούς προορισμούς, όπως η Πεσσάδα, ο Κλιματσιάς και το λιμάνι της Αγίας Πελαγίας, μεταφέροντας κόσμο που θέλει να δώσει το παρών σε αυτό τον ξεχωριστό εορτασμό.
Μετά το πέρας της λειτουργίας ακολουθεί αρτοκλασία και λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας στην κορυφή της βραχονησίδας με την καταπληκτική θέα στο απέραντο γαλάζιο του Ιονίου και την διαρκή «συντροφιά» των γλάρων.
Στην Κεφαλονιά ναοί των Βλαχερνών ήταν στην αρχαία και μετέπειτα βυζαντινή Πάλη, περιοχή Ληξουρίου, στο νησάκι Δίας, στο Ρίφι Παλικής και στα Αννινάτα Πρόννων. Η παλιά εικόνα από το ναό των Βλαχερνών της Πάλης βρίσκεται σήμερα στο μοναστήρι του Κορωνάτου, όπου τελείται αγρυπνία με την παρουσία πολύ κόσμου.
